Қазақтың ұлттық намысын оятып, мемлекетіміздің абыройы үшін орасан еңбегі тиген қысқы Азия ойындарына өз басым жалпы алғанда көңілім тойды. Қысқы демалыс аяқтала салысымен Қытайға оралдым. Мұндағы елін сағынып жүрген бар жоғы бірді-екілі қазақтардың да айтар әңгімесінің сол қысқы ойындар турасында жүріп тұрған шағы екен. Олардан біздің университетте оқитын бір қытай студентінің шайбалы хоккейге жарысқа қатысқанын естідім. Сол Уаң Хоң Зиямен бүгін кездесіп тамақтанып қайттым. Онымен жүздесудегі мақсатым да сол – Қазақстан жайындағы алған әсерін білу еді.
- Ал, Уаң жолдас, айта отыр… Қазақстаннан қандай әсер алып қайттың? Алғаш барғанда сендерді қалай қарсы алды?
- Сөз жоқ Қазақстан бізді тамаша қарсы алды. Қандайда бір кемшіліктер болғаны есімде жоқ. Жалпы мұндай үлкен жиындарда солай болуы заңдылық қой. Әсіресе тәртіп мықты болған сияқты. Біздің қауіпсіздігімізге ерекше мән берілді. Ал ашылу салтанаты кезіндегі қойылымдардан расы керек ешнәрсе ұқпадық.
- Қастарыңда аудармашылар болмады ма?
- Болды ғой, бірақ сөзін аударғанымен дәл сол көріністердің астарында қандай негіз жатыр сол жағы бізге түсініксіз болды. Алайда артынан түсініп алдық…
- Аудармашы демекші, тіл мәселесінде қиындықтар туындамады ма? Аудармашылардың қызметіне қалай баға бересің?
- Аудармашылардың басым көпшілігі біздің Шыңжаң өлкесінен барған қазақ ұлтты азаматтар сияқты көрінді маған. Өзіміз сендерде пайдаланатын бірде бір тілді сөйлей алмаймыз, әрине. Бірақ аудармашылар жағынан қиындықтар болмады. Жалпы Қазақстандықтардың көбі меніңше қытайша білетін сияқты, солай ма?
- Қайдам?!.. Сендердің айналаңдағылардың бәрі аудармашылар болған соң бәлкім саған солай сезілген болар. Меніңше бізде әлемдегі көп қолданбалы тілдер арасындағы ең кенже дамығаны қытай тілі сияқты.
- Мүмкін. Өйткені біз сыртқа шығып көше, дүкен аралаған жоқпыз. Оған уақыт та тығыз болған сияқты. Әрі біздің қауіпсіздігімізге қатты алаңдаушылық болды. Себебі, бізге елден шығар алаңында «Шыңдаңдағы шырғалаң оқиғаны тудырғандар» ол жақта бар. Абай болыңдар деп ескерткен болатын. Сол себептен аз күн ішінде Қазақстан туралы қандайда бір әсер алып қайтудың мүмкіндіктері аса болыңқырамады.
- Осы мені өздерің бізге ұқсайсың дейсіңдер. Сеніңше қазақ пен қытайлардың түрлері расымен де ұқсай ма?
- Меніңше олай емес. Саған да дұрыстап қараса шет жақтың адамы екеніңді байқауға болады. Қазақтар жалпы жапондықтар мен қытайлықтардың ортасындағы бір халық сияқты. Мен түр ұқсастығы жағынан ғана айтып отырмын… Ерекшеліктері мұрынды, бойшаң, әрі ақшылдау келеді екен. Бұрындары Қазақстанға бармай тұрып қазақтар десе көз алдыма шыңжаңдағы қазақтар елестейтін. Ал негізінде олай емес, шыңжаңдықтарға қарағанда біраз ақшылдау болады екен.
- Қазақтың ұлттық тағамынан дәм таттың ба? Не алып қайттың?
- Жоқ, ұлттық тағам жемедік, себебі берілмеді. Мен туып өскен қалада орыстар көп. Біздің онда жегендеріміздің бәрі солардың тағамдары ма деп ойладым. Дәмді, үй тағамы. Ал өзім біраз естелікке бұйымдар аламын ба деп ойлаған едім, сыртқа шығып еркімізбен көше аралай алмадық. Азиаданың төл белгісі соғылған бір-екі кішігірім естелік заттар ғана алдым. Олардың өзі қымбат екен. Біреуінің өзін 60 юаньға (1300 тенге) алдым. Негізі қай елде болмасын ондай кезде бәрі де қымбат болады ғой.
- Ал жалпы сайыс кезінде қандайда бір ереже бұзушылықтар байқадың ба? Жалпы осы өзің қатынасқан ойынның қорытындысын қалай бағалайсың?
- Меніңше ешқандай ережебұзушылықтар орын алмады. Қазақстанның хоккейшілеріне таңқалдық. Расымен де мықты екен. Канада, Ресейдің ойыншыларынан кем түсіп тұрған жоқ… Осы спортшыларды Еуропадан алдыртқан сияқты ғой? Өңдері қазақтарға ұқсамайды…
- Жоқ. Олар Қазақстандағы орыстар ғой. Біз көпұлтты мемлекетпіз… Сендердің ойын нәтижелеріңе елге оралған соң көңілтоймаушылықтар айтылмады ма?
- Жоқ. Себебі біз өзіміздің жаттығуымыздың сұрқы солай болды. Қысқы ойындарға, әсіресе осы шайбалы хоккейге бізге әлі біраз дайындықтар керек. Оның үстіне біз әлі жаспыз ғой. Біздегі кейбір мықты спортшыларымыз келмеді.
- Неліктен?
- Бір мықтымыз бар еді. Қазақстанда қауіпті. Шыңжаңдағы бүлікті бастағандар ол жақта да бар. Соғып кетеді дегенді естігеннен соң өзінің қауіпсіздігін ойласа керек. Бірақ бұл дегенің ондайлардың келмеуінің себебін білдірмейтін шығар. Қысқы Азия ойындарының маңыздылығы төмен деген себептер де болды…
- Солай де… Астана қалай екен? Алматыда болдың ба?
- Астананы суық деп естіген едім. Мен одан әлдеқайда суық аймақта өскендіктен бе, керісінше маған жылы сезілді. Қала сұлу екен. Бейжің сияқты үлкен қалалардан кем қалып тұрған жоқ. Қаланың тұрғызылғанына көп жыл болмағанын естіп, аз жылда әдемі қала тұрғызған Қазақстанға таңырқай қарадық. Ал Алматыға барудың сәті болмады.
- Рахмет саған. Жарыстарда жемісті бол!
Уаң інішектің спорттағы тәжірибесі небәрі екі жыл ғана. Өзі Қытайдың солтүстігіндегі «мұзды қала» – Харбинде туып-өскен. Қазір университете екінші курста оқиды.
P.S. Жалпы қыталықтар ашылу салтанатының тым ұзақ болғанын сөз қылды. Олар әрі қысқы ойындарға одан да үлкен, әлемдік жарыстарға жасалатын дайындық ретінде қарайды деген ойлар да айтылды. Қытайдың биылғы спортшыларының басым көпшілігінің студенттер екенін осыған дәлел қылатындар да табылады.
http://ertai.dosym.kz
- Ал, Уаң жолдас, айта отыр… Қазақстаннан қандай әсер алып қайттың? Алғаш барғанда сендерді қалай қарсы алды?
- Сөз жоқ Қазақстан бізді тамаша қарсы алды. Қандайда бір кемшіліктер болғаны есімде жоқ. Жалпы мұндай үлкен жиындарда солай болуы заңдылық қой. Әсіресе тәртіп мықты болған сияқты. Біздің қауіпсіздігімізге ерекше мән берілді. Ал ашылу салтанаты кезіндегі қойылымдардан расы керек ешнәрсе ұқпадық.
- Қастарыңда аудармашылар болмады ма?
- Болды ғой, бірақ сөзін аударғанымен дәл сол көріністердің астарында қандай негіз жатыр сол жағы бізге түсініксіз болды. Алайда артынан түсініп алдық…
- Аудармашы демекші, тіл мәселесінде қиындықтар туындамады ма? Аудармашылардың қызметіне қалай баға бересің?
- Аудармашылардың басым көпшілігі біздің Шыңжаң өлкесінен барған қазақ ұлтты азаматтар сияқты көрінді маған. Өзіміз сендерде пайдаланатын бірде бір тілді сөйлей алмаймыз, әрине. Бірақ аудармашылар жағынан қиындықтар болмады. Жалпы Қазақстандықтардың көбі меніңше қытайша білетін сияқты, солай ма?
- Қайдам?!.. Сендердің айналаңдағылардың бәрі аудармашылар болған соң бәлкім саған солай сезілген болар. Меніңше бізде әлемдегі көп қолданбалы тілдер арасындағы ең кенже дамығаны қытай тілі сияқты.
- Мүмкін. Өйткені біз сыртқа шығып көше, дүкен аралаған жоқпыз. Оған уақыт та тығыз болған сияқты. Әрі біздің қауіпсіздігімізге қатты алаңдаушылық болды. Себебі, бізге елден шығар алаңында «Шыңдаңдағы шырғалаң оқиғаны тудырғандар» ол жақта бар. Абай болыңдар деп ескерткен болатын. Сол себептен аз күн ішінде Қазақстан туралы қандайда бір әсер алып қайтудың мүмкіндіктері аса болыңқырамады.
- Осы мені өздерің бізге ұқсайсың дейсіңдер. Сеніңше қазақ пен қытайлардың түрлері расымен де ұқсай ма?
- Меніңше олай емес. Саған да дұрыстап қараса шет жақтың адамы екеніңді байқауға болады. Қазақтар жалпы жапондықтар мен қытайлықтардың ортасындағы бір халық сияқты. Мен түр ұқсастығы жағынан ғана айтып отырмын… Ерекшеліктері мұрынды, бойшаң, әрі ақшылдау келеді екен. Бұрындары Қазақстанға бармай тұрып қазақтар десе көз алдыма шыңжаңдағы қазақтар елестейтін. Ал негізінде олай емес, шыңжаңдықтарға қарағанда біраз ақшылдау болады екен.
- Қазақтың ұлттық тағамынан дәм таттың ба? Не алып қайттың?
- Жоқ, ұлттық тағам жемедік, себебі берілмеді. Мен туып өскен қалада орыстар көп. Біздің онда жегендеріміздің бәрі солардың тағамдары ма деп ойладым. Дәмді, үй тағамы. Ал өзім біраз естелікке бұйымдар аламын ба деп ойлаған едім, сыртқа шығып еркімізбен көше аралай алмадық. Азиаданың төл белгісі соғылған бір-екі кішігірім естелік заттар ғана алдым. Олардың өзі қымбат екен. Біреуінің өзін 60 юаньға (1300 тенге) алдым. Негізі қай елде болмасын ондай кезде бәрі де қымбат болады ғой.
- Ал жалпы сайыс кезінде қандайда бір ереже бұзушылықтар байқадың ба? Жалпы осы өзің қатынасқан ойынның қорытындысын қалай бағалайсың?
- Меніңше ешқандай ережебұзушылықтар орын алмады. Қазақстанның хоккейшілеріне таңқалдық. Расымен де мықты екен. Канада, Ресейдің ойыншыларынан кем түсіп тұрған жоқ… Осы спортшыларды Еуропадан алдыртқан сияқты ғой? Өңдері қазақтарға ұқсамайды…
- Жоқ. Олар Қазақстандағы орыстар ғой. Біз көпұлтты мемлекетпіз… Сендердің ойын нәтижелеріңе елге оралған соң көңілтоймаушылықтар айтылмады ма?
- Жоқ. Себебі біз өзіміздің жаттығуымыздың сұрқы солай болды. Қысқы ойындарға, әсіресе осы шайбалы хоккейге бізге әлі біраз дайындықтар керек. Оның үстіне біз әлі жаспыз ғой. Біздегі кейбір мықты спортшыларымыз келмеді.
- Неліктен?
- Бір мықтымыз бар еді. Қазақстанда қауіпті. Шыңжаңдағы бүлікті бастағандар ол жақта да бар. Соғып кетеді дегенді естігеннен соң өзінің қауіпсіздігін ойласа керек. Бірақ бұл дегенің ондайлардың келмеуінің себебін білдірмейтін шығар. Қысқы Азия ойындарының маңыздылығы төмен деген себептер де болды…
- Солай де… Астана қалай екен? Алматыда болдың ба?
- Астананы суық деп естіген едім. Мен одан әлдеқайда суық аймақта өскендіктен бе, керісінше маған жылы сезілді. Қала сұлу екен. Бейжің сияқты үлкен қалалардан кем қалып тұрған жоқ. Қаланың тұрғызылғанына көп жыл болмағанын естіп, аз жылда әдемі қала тұрғызған Қазақстанға таңырқай қарадық. Ал Алматыға барудың сәті болмады.
- Рахмет саған. Жарыстарда жемісті бол!
Уаң інішектің спорттағы тәжірибесі небәрі екі жыл ғана. Өзі Қытайдың солтүстігіндегі «мұзды қала» – Харбинде туып-өскен. Қазір университете екінші курста оқиды.
P.S. Жалпы қыталықтар ашылу салтанатының тым ұзақ болғанын сөз қылды. Олар әрі қысқы ойындарға одан да үлкен, әлемдік жарыстарға жасалатын дайындық ретінде қарайды деген ойлар да айтылды. Қытайдың биылғы спортшыларының басым көпшілігінің студенттер екенін осыған дәлел қылатындар да табылады.
http://ertai.dosym.kz